| ZAMAN ÇIZELGESI Rallilerin yapilacagi güzergahi gösteren brosürlerde karsiniza çikan ya da çikacak olan zaman çizelgeleri, bir rallinin akisi, hangi etabin saat kaçta geçilecegi, servis zamanlari ile start ve finish zamanlari gibi konulari gösteren bir çizelgedir. Bu çizelgelerde 1 kapi numarali otomobilin o noktalarda olmasi gereken ideal zamanlar yer alir. Diger otomobiller de yaris asfalt ise 1 dakika toprak ise 2 dakika aralikla start alirlar. ZAMAN KARNESI Ralli startinda her ekibe verilen ve yaris süresince kontrol noktalarinda görevli hakemlerce islenen bu karnelerde, ekiplerin zaman kontrol noktalarina ulastiklari zamanlar, normal etap cezalari ile özel etaplarda kaydettikleri zamanlar yer alir. ZAMAN KONTROL Bir ralli güzergahi üzerinde starttan finish noktasina kadar, yarisin akisini düzenlemek amaciyla belirli bölgelere konulan zaman kayit noktalaridir. Bu kontrol noktalari zaman çizelgelerinde ZK veya TC kisaltmalari ile belirtilir. Iki zaman kontrol noktasi arasini, zaman karnelerinde belirtilen sürede kat etmek gerekir. Yani örneklemek gerekirse; ZK 1 ile ZK 2 arasinda 35.20 km. uzunlugunda bir yol ve bu iki nokta arasi için belirlenen 40 dakika bir süre vardir. Co-pilotlar ZK 1'de islenen zamanin üzerine "hedef süre" olarak adlandirilan bu zamani toplayarak, ZK 2'ye ulasmalari gereken zamani hesaplarlar. Yani 15.21'de ZK 1 noktasindan çikan bir ekip ZK 2'ye 15.21+40'=16.01'de varmak zorundadir. ZK noktasina bu zamandan daha erken ulasan ekipler, hakem masasina girmeden zamanlarinin dolmasini bekler ve tam zamaninda masaya giderek karnelerine zaman kayit islemini yaptirirlar. Eger çesitli nedenlerden dolayi daha geç bir zamanda ZK noktasina ulasilir ise geç gelinen her 1 dakika, 10 saniye olarak yaris sonunda ekibin toplam zamanina ilave edilir. Ayni sekilde ZK noktasina erken girilen her 1 dakika da, 1 dakika olarak toplam zamana ilave edilir. ÖZEL ETAP Rallilerin trafige kapali olan ve zamana karsi geçilen bölümleridir. Özel etaplar, zaman çizelgelerinde ÖE veya SS kisaltmalari ile belirtilir. Ekipler özel etaplarda, normal etaplardan farkli olarak kask ve emniyet kemerlerini takar ve etabin start noktasindan itibaren finish noktasina kadar yüksek bir tempoda etabi en kisa sürede tamamlamaya çalisirlar. Özel etaplarin bitiminde flying finish ve Stop noktalari yer alir. Ekipler, flying finish noktasindan -isminden de anlasilacagi gibi- durmadan geçerler ve o noktada görevli hakem, otomobilin tam önünden geçtigi anki zamani Stop noktasina bildirir. Stop masasinda görevli hakem de, ekibin o özel etapta kaydettigi zamani karnesine kaydeder. NORMAL ETAP Özel etaplar arasindaki transfer etaplaridir. Ekipler bir özel etabin stop noktasindan, diger bir özel etabin startina giderken bu etaplari kullanirlar. Bu esnada takip edecekleri güzergah da organizatör tarafindan hazirlanan road book'larda belirtilmistir. Özel etaplar gibi trafige kapali olmayan bu etaplarda, tüm sürücüler gibi yarisan ekipler de trafik kurallarina harfiyen uymak zorundadir. Iki zaman kontrol noktasi arasinda verilen hedef süreler, 60 km/s ortalamayi asmayacak sekilde belirlenir. ROAD BOOK Rallilerde organizatörler tarafindan hazirlanan ve yarisa katilacak ekiplere dagitilan ve yarista kullanilacak güzergahi tarif eden bir klavuzdur. Yarisin startindan finisine kadar geçilecek olan tüm yollar ve bu yollardaki kavsaklarda takip edilmesi gereken yönleri gösteren road booklar, ayrica bu noktalar arasindaki mesafeleri de gösterir. Zaman kontrol noktalari, özel etap start ve finish noktalari da road booklarda detayli olarak tarif edilir. YOL NOTU Bir ralli öncesinde ekiplerin kendileri tarafindan yazilan ve co-pilotun, ralli sirasinda pilota özel etaplarda yolu tarif etmesine yarayan notlardir. Yol notlarinin belirli bir standardi olmadigi gibi, her ekibin kendisine has bir sistemi vardir. Genelde yaygin olarak kullanilan hem daha süratli okunmasi, hem de pilot tarafindan kolay algilanmasi açisindan numarali sistemdir. Pilot ile co-pilotun önceden belirlemis oldugu numaralar etabin içerisindeki virajlarin karakterlerini ifade eder. Yol notlarinda viraj karakterleri haricinde, virajlar arasindaki düzlüklerin metraji, kritik frenaj noktalari, arkasi görünmeyen tepeler, bozuk kesimler, su geçisleri gibi etabi kisa, öz ve en basit sekilde tanimlamaya yarayan detaylar yer alir. REGROUPING (TOPLAMA) Rallilerde çesitli nedenlerle bazi ekiplerin yaris disi kalmasiyla otomobiller arasinda olusan bosluklarin kapatildigi kontrol noktalaridir. Örnek vermek gerekirse; toprak bir rallide 3 ve 4 kapi numarasi ile yarisan ekiplerin mekanik ariza nedeniyle yaris disi kaldiklarini düsünürsek, 2 ile 5 numarali ekipler arasinda 6 dakika bir bosluk olusacaktir. Iste olusan bu tarz bosluklari kaldirmak amaciyla, genellikle rallilerin gün ortalarinda "Toplama" ile 2 kapi numarali ekibin 2 dk. ardindan 5 numarali ekibin start almasi saglanir. Yarisin akisini düzenlemek için uygulanan toplama noktalarinin amaci, ralli içerisinde ekipler arasinda meydana gelen bosluklari doldurmaktir. AYAK Bir günden daha uzun süren rallilerde her bir güne verilen isimdir. Ayak sonlarinda o gün içerisinde geçilen tüm özel etaplarin zamanlari toplanarak bir ara klasman olusturulur. Ekipler, bir sonraki gün kapi numaralarina göre degil, gün sonu klasmanda bulunduklari siraya göre start alirlar. KAPALI PARK Pilot ve co-pilot dahil, hiç kimsenin otomobile müdahale edemedikleri bölümler olup start öncesi, finish sonrasi ve toplama noktalarinda uygulanir. TEKNiK KONTROL Sadece rallilerde degil, motorsporlarinin bütün displinlerinde uygulanan bu kontrollerde, yarisa katilacak otomobillerin deklare edilen grup veya sinifa uygunlugu ile emniyet tedbirleri kontrol edilir. Örnek olarak grup N olarak deklare edilen bir otomobilin grubunda izin verilen serbestlikler haricinde bir modifikasyonu olup olmadigi ile koltuk, emniyet kemerleri, yangin söndürücü, roll cage, kasklar, tulumlar gibi her grupta olmasi gereken emniyet tedbirlerinin standartlara uygunlugu kontrol edilir. Bu uygulama, her ralli öncesinde yapildigi gibi, yaris bitiminde spor komiserlerin karar verdigi dereceye giren otomobillere de uygulanir. HOMOLOGASYON Otomobil üreticisi fabrikalarin, ürettikleri bir modeli yaristirmak amaci ile Uluslararasi Otomobil Sporlari Federasyonu FIA 'ya basvurarak aldiklari "yarisabilir onayi"dir. Bu onay belirli bir süreyi kapsar ve bu sürenin sona ermesinden önce üretici firma yeniden basvuruda bulunarak bu onayin geçerlilik süresini uzatabilir. Onay sonrasinda gelistirilen veya eklenen parçalar da onaylandiktan sonra ayri ayri homoglasyona eklenir. Örnek olarak, 5 ileri bir sanzuman ile homologe edilen bir otomobilde, daha sonra onaylanan 6 ileri sanzuman kullanilmaya baslanabilir. Her grubun homologasyonu farklidir. Lada Samara örneginde oldugu gibi her grup A otomobil grup N için homologe olmayabilir. Çünkü her grubun homologasyonu ayri onaylar gerektirir. Bu onayin "homologasyon fisi" olarak adlandirilan bir de teknik katalogu bulunur. Bu fiste, bir otomobilin grup A ya da grup N yarisabilmesi için izin verilen modifikasyonlar ile teknik degerler yer alir. Kullanilmasina izin verilen jant ebatlarindan piston çaplarina, sanzuman oranlarindan amortisör baglantilarina kadar pek çok teknik konu homologasyon fislerinde detaylandirilmistir. Rallilere katilan tüm otomobillerin homologe olmasi sarttir. Ford Escort RS 2000 gibi Türkiye'de Grup H olarak adlandirilan homologasyon süresi sona eren otomobiller ise, sadece rallikros ve tirmanma yarislarinda Kategori 3'de yarisabilirler. GRUPLAR Basit bir sekilde tanimlamak gerekirse, tadilatli otomobillerin Grup A, tadilatsiz otomobillerin de Grup N olarak adlandirildiklarini söyleyebiliriz. Grup A otomobiller, homoglasyonlarinda izin verilen serbestlikler çerçevesinde standardina oranla daha da güçlendirilmis otomobillerdir. Grup N otomobiller ise izin verilen bazi küçük modifikasyonlar haricinde motor ve sanzuman gibi yürüyen aksamlari standart olan otomobillerdir. SINIFLAR Boksta nasil 50 kg. birisi ile 110 kg. birisi karsi karsiya gelmiyorsa, Grup A bir Ford Focus WRC ile Grup N bir Skoda Felicia'nin da ayni kulvarda yarismalari elbetteki düsünülemez. Her ne kadar genel klasman birincileri daha ön planda görünseler de, aslinda her grup kendi aralarinda motor hacimlerine göre siniflara ayrilir. Bu siniflarin birincileri de her yarista ödül ve sampiyona icin puan alirlar ve sezon sonunda ise o sinifta en yüksek puani toplayan ekip Türkiye birinciligini elde eder. Grup A ve Grup N otomobiller 8 ayri sinifa ayrilirlar. Bunlar; Sinif 1; 1300 cc'ye kadar motor hacmine sahip Grup N otomobiller, Sinif 2; 1300 -1600 cc arasindaki motor hacmine sahip Grup N otomobiller, Sinif 3; 1600 -2000 cc arasindaki motor hacmine sahip Grup N otomobiller, Sinif 4; 2000 cc'den büyük motor hacmine sahip Grup N otomobiller. Sinif 5; 1300 cc'ye kadar motor hacmine sahip Grup A otomobiller, Sinif 6; 1300 -1600 cc arasindaki motor hacmine sahip Grup A otomobiller, Sinif 7; 1600 -2000 cc arasindaki motor hacmine sahip Grup A otomobiller, Sinif 8; 2000 cc'den büyük motor hacmine sahip Grup A otomobiller olarak belirlenmistir. Turbo motora sahip otomobillerde ise motor hacimleri 1.7 ile çarpilarak ortaya çikan deger esas alinir. Bu yüzden 2000 cc hacmindeki turbo motorlu grup N bir Mitsubishi Lancer EVO V sinif 3 degil, sinif 4'de yarisir. |